Cumhuriyet Donemi Fotografcilik

Cumhuriyet TÑŒrkiyesinde FotoÑ€rafÐ*эlэk

Cumhuriyet dцneminde de Osmanlэ'dan arta kalan bir Ð*ok fotografhane yeni isimlerle Ð*alэюmalarэna devam etmiÑŽtir.

Birinci DÑŒnya Savaюэ sэrasэnda olduÑ€u gibi, KurtuluÑŽ Savaюэ'nda da Ð*oÑ€unluÑ€u orduda gцrevli subay ve askerlerden oluÑŽan film fotograf ekipleri ile savaюэn yapэldэрэ cepheler, kent ve kasabalar belgelenmiÑŽtir.

Эstanbul'dan baÑŽlayarak, Anadolu'nun Ð*eÑŽitli kentlerinde aÐ*эlmaya baÑŽlayan fotograf stÑŒdyolarэ kэsa sÑŒrede ÑŒlke geneline yayэlmэюtэr. Cumhuriyetin ilanэ ile gelen nÑŒfus kaрэdэ, pasaport ve resmi evraklara fotograf konmasэ zorunluluÑ€u "resim Ð*ektirmek" istemeyen bir kэsэm halkэn da, bu stÑŒdyolarla sÑŒrekli bir baÑ€lantэ kurmasэnэ gerektirmiÑŽtir.

Cumhuriyetin ilanэ ile baÑŽlayan ulusallaÑŽma Ð*abalarэ, stÑŒdyo fotografÐ*эlэрэndan baрэmsэz, baÑŽta gazete olmak ÑŒzere Ð*eÑŽitli yayэnlar iÐ*in gerekli malzemeyi oluÑŽturacak fotografÐ*эlarэ ortaya Ð*эkarmaya baÑŽlamэюtэr. Muhterem Gцkmen, Esat Tengizman, Burhan Felek ve Ethem Tem bu isimler arasэndadэr.

Cumhuriyet dцnemi "sцz" ÑŒzerine kurulu bir toplumdan "yazэ" ve "fotograf" toplumuna geÐ*iÑŽ, gцrselliÑ€in kцkleÑŽmesi sÑŒrecini iÐ*ermektedir. Osmanlэ dцneminde azэnlэk stÑŒdyolarэnэn tekelinde olan fotografÐ*эlэk Cumhuriyet dцneminde hэzla gÑŒnlÑŒk yaÑŽamэn ayrэlmaz bir parÐ*asэ durumuna gelmiÑŽ, sanatÐ*эlarэmэz insanlara эюэрэn anlatэm ve yorum gÑŒcÑŒnÑŒ tattэrmayэ amaÐ*lamэюlardэr. Bunun kavgasэnэ vermiÑŽlerdir. 1925'te Эstanbul'da Vakit ve Cumhuriyet gazetelerinde fotomuhabirliÑ€i yapan Cemal Iюэksel, 1929'da AtatÑŒrk'ÑŒn emriyle Ankara Ulus gazetesinde bu gцrevini sÑŒrdÑŒrmьюtÑŒr. AtatÑŒrk'ÑŒn iÐ*inde bulunduÑ€u Ð*evreyi sÑŒrekli izleyen Iюэksel, gÑŒnÑŒmÑŒze kadar ulaÑŽan AtatÑŒrk fotograflarэndan oluÑŽan Ð*ok zengin bir kolleksiyon meydana getirmiÑŽtir.

1932 yэlэnda, genÐ* Cumhuriyetin kÑŒltÑŒr atэlэmlarэndan biri olarak kurulan "Halkevleri" eÑ€itim dÑŒzeyinin yÑŒkseltilmesi iÐ*in pek Ð*ok alanda yaptэрэ Ð*alэюmalarэn yanэnda 1932 yэlэndan baÑŽlayarak dÑŒzenlediÑ€i fotograf kurslarэyla genÐ* heveslilerin ve amatцrlerin bu alanda Ð*alэюmalarэna olanaklar hazэrlanmэюtэr.

Basэn Yayэn Genel MÑŒdÑŒrlьрь 1933-1937 yэllarэnэn baюэnda Vedat Nedim Tцr ile fotograf faaliyetlerini sÑŒrdÑŒrÑŒr ve yine bu dцnemde ilk defa sistemli olarak TÑŒrkiye fotograflanэr. 1926 yэlэnda TÑŒrkiye'ye yerleÑŽen Avusturya asэllэ Othmar Pfershy, Basэn Yayэn Genel MÑŒdÑŒrlьрь adэna Anadolu'yu gezerek binlerce fotograf Ð*eker.Tarihi yapэlarэ, kent peyzajlarэnэ ve insan yaÑŽamэnэ ele alan bu fotograflar, "Fotograflarla TÑŒrkiye" adэ altэnda Almanya'da baskэsэ yapэlan bir kitapta toplanэr.

1940 yэlэnda MÑŒnif Fehim, HÑŒsnÑŒ CantÑŒrk, Suat Fenik, Эlhan Arakon ve Эhsan ErkэlэÐ*, EminцnÑŒ Halkevinde aÐ*tэklarэ fotograf sergisiyle fotografэn da sergilenebileceÑ€inin ilk цrneÑ€ini oluÑŽturdular.

Ьlkemizde Cumhuriyetin ilk yэllarэnda propaganda

servisleri tarafэndan yayэnlanan tanэtэma yцnelik fotograf albÑŒmleri ya da dergiler egemen siyasal kadronun gцrьюlerine uygun bir biÐ*imde hazэrlanmэюtэr. Bunlara bir tÑŒr resmi gцrsel tarih yapэtэ da diyebiliriz.

Bu arada 1936'da Basэn Genel Direktцrlьрь'nÑŒn aÐ*tэрэ "TÑŒrkiye, GÑŒzellik, Tarih ve Эю Memleketi" adlэ sergi geniÑŽ bir Ð*alэюmayla yapэlan ilk belgesel цrneklerinden

...